Δεύτερη Σερβική Εξέγερση

Η Δεύτερη Σερβική Επανάσταση εκδηλώθηκε το 1815 εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Προϊστορία

Μετά την ήττα των Σέρβων κατά την Πρώτη Σερβική εξέγερση, η Σερβία επέστρεψε στο καθεστώς του πρώην πασαλικίου, του καθεστώτος που ίσχυε δηλαδή μέχρι του 1801. Οι Τούρκοι επανακατέλαβαν τις πολεις και τα φρούρια. Ο Χουρσίτ πασάς χορήγησε αμνηστεία ενώ τελικά επανήλθε και η αυτοδιοίκηση των τοπικών αρχόντων: των ναχιών. Όμως η κατάσταση φαινόταν να επιδεινώνεται καθώς η τουρκική διοίκηση αποσυντίθετο, νέοι βαρείς φόροι επιβάλονταν, η πανώλη ενέσκηψε και οι ληστείες και οι λεηλασίες μάστιζαν τον ντόπιο αγροτικό πληθυσμό. Πολλοί από τους πρόσφυγες επανέκαμψαν στη Σερβία. Στο Μοναστήρι Φενέκα,στο Σρεμ, συγκροτήθηκε μυστική επιτροπή με σκοπό την προώθηση του Σερβικού ζητήματος στις ξένες κυβερνήσεις. Έτσι αρχές Μαΐου 1814 η επιτροπή απηύθηνε έκκληση προς τον Τσάρο Αλέξανδρο να αναλάβει υπό την προστασία του τον Σερβικό λαό. Ακολούθησε η αποστολή του Ματθαίου Νενάντοβιτς, πρωθιερέως στη Βιέννη με σκοπό να συναντήσει τον Ρώσο ηγεμόνα. Αρωγός του στάθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας ο οποίος με υπόμνημά του είχε εισηγηθεί την απόκτηση εκ μέρους της Σερβίας αυτόνομου καθεστώτος. Τον Ιανουάριο του 1815 ο αυτοκράτωρ της Αυστρίας δέχθηκε τους Σέρβους αντιπροσώπους και υποσχέθηκε να παρέμβει στην Πύλη με σκοπό την κατάπαυση των διωγμών των κατοίκων της Σερβίας.

Ο Μίλος Ομπρένοβιτς ο αρχηγός της δεύτερης Σερβικής Επανάστασης

Προπαρασκευή για την εξέγερση

Αρχές του 1815 οι Τούρκοι προκειμένου να συντρίψουν κάθε αντιστασιακή απόπειρα προβαίνουν σε σφαγές στο Βελιγράδι, ενώ πολλοί κατεφυγαν στα δάση και στα βουνά για γλιτώσουν. Ο Χατζή Προντάν Γκλιγκορίεβιτς εξεγέρθη στην περιοχή Τσατσάκ τέλη Σεπτεμβρίου 1814, χωρίς όμως να βρει συμπαράσταση από τον Μίλος Ομπρένοβιτς. Τελικά ο Χατζή Προντάν κατέφυγε στην Αυστρία. Οι τοπικοί αρχηγοί βρίσκονταν σε κατάσταση αναμονής σχετικά με ό,τι θα συνέβαινε στην Βιέννη για να εξεγερθούν. Τελικά ο φόνος του Στανόγιε Γκλάβας και ο αποκεφαλισμός του ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και επιτάχυνε τις εξελίξεις. Την άνοιξη του 1815 λαμβάνουν χώρα μυστικές συσκέψεις των προυχόντων των ναχιών του Βελιγραδίου,του Βαλιέβου και του Ρούντνικ. Στις 20 Μαρτίου ο Μίλος Ομπρένοβιτς έφτασε στο Ζέμουν και συναντήθηκε με τους πρόσφυγες.

Ο Τανάσκο Ράγιτς ήταν ένας από τους πρώτους πεσσόντες τον Μάιο του 1815. Θανατώθηκε υπερασπιζόμενος τα πυροβόλα του κοντά στο Τσατσάκ

Το λάβαρο που χρησιμοποίησαν οι εξεγερμένοι Σέρβοι μετά τη συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στο Τάκοβο μεταξύ 11 και 23 Απριλίου 1815

Η εξέγερση

συνελευση στο Τακοβο του Βιντζεντ Κατζλερ

Από τα μέσα του Απριλίου του 1815 άρχισαν να εκδηλώνονται ταραχές στις επαρχίες της Σερβίας:στην επαρχία Βαλίεβο και την περιοχή της Γκρούζας. Στο Τάκοβο μεταξύ 11 και 23 Απριλίου 1815 πραγματοποιήθηκε συνέλευση του λαού και των ηγετών του. Επί κεφαλής της εξέγερσης τέθηκε ο Μίλος Ομπρένοβιτς. Προς ενθάρρυνση των περιοχών που δίσταζαν διεδίδοντο φανταστικές πληροφορίες σχετικά με βοήθεια του Αυστριακού αυτοκράτορα και περί επικείμενης άφιξης του Καραγιώργη με χιλιάδες Ρώσους στρατιώτες. Υπήρξαν όμως και περιοχές που δύστασαν να συμμετάσχουν από φόβο και ενθυμούμενες τα αντίποινα που οι Τούρκοι είχαν επιβάλει μετά την κατάπνιξη της Πρώτης Εξέγερσης, όπως η Μάτσβα, αλλά αυτές παρασύρθηκαν με τη βία να συμμετάσχουν. Σε Ρούντνικ και Παλέζ σημειώνονται οι πρώτες επιτυχίες εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα ανεφοδιασμού από την Αυστρία, και αποκόπτωντας το σύνδεσμο των Τούρκων μεταξύ Βελιγραδίου και Σαμπάτς. Οι επιτυχίες και οι αποτυχίες των Σέρβων επανασταστών εναλλάσσονταν. Σε Τσατσάκ οι Σέρβοι έτρεψαν σε άτακτο φυγή του Τούρκους. Ο Μίλος Ομπρένοβιτς διαίρεσε τα στρατεύματά του σε τρία τμήματα και τα κατηύθηνε σε Ούζιτσε, Σόκολ και Καράνοβατς. Ο βεζύρης του Βελιγραδίου αναγκάσθηκε να κλεισθεί μέσα στο φρούριο της πόλης: ολόκληρο το πασαλίκι του Βελιγραδίου είχε απελευθερωθεί.. Τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις έσπευσαν με σκοπό να καταπνίξουν την εξέγερση: ο βαλής της Ρουμελίας Μαρασλή αλή πασάς από το νότο και ο ο βεζύρης της Βοσνίας Χουρσίτ από τα δυτικά. Στο εξωτερικό οι Αυστριακοί ήταν αρνητικοί απέναντι σε κάθε προοπτικη βοήθειας και παροχής ασύλου στους επαναστατημένους, ενώ οι Ρώσοι σύστησαν υπομονή στον Σέρβο απεσταλμένο στη Βιέννη Ματθαίο Νενάντοβιτς, ο οποίος την τελευταία στιγμή κατόρθωσε να διαφύγη της σύλληψης. Στο εσωτερικό μέτωπο η έλλειψη χρημάτων, όπλων και τροφίμων επηρέαζε καθοριστικά την έκβαση του αγώνα. Ο Ομπρένοβιτς υπήρξε επιεικής απέναντι στους Τούρκους: περιέθαλψε τους Τούρκους τραυματίες, άφησε ελεύθερους Τούρκους αιχμαλώτους λέγοντάς τους πως δεν μάχεται εναντίον τους αλλά για την ελευθερία του έθνους του.Τέλος άφησε ελεύθερο τον Βεζύρη της Βοσνίας. Έτσι προετοίμαζε την προοπτική και το έδαφος για τις όποιες μελλοντικές διαπραγματεύσεις και τον όποιο μελλοντικό συμβιβασμό με τον αντίπαλο. Πράγματι, ο Βεζύρης της Βοσνίας Χουρσίτ πασάς προσκάλεσε τον Ομπρένοβιτς για διαπραγματεύσεις, θέλοντας και να υποσκελίσει τον βαλή της Ρουμελίας και να έχει την αποκλειστικότητα του κλεισίματος της Σερβικής υπόθεσης. Ζήτησε υποταγή με αφοπλισμό των Σέρβων. Την ίδια στιγμή ο βαλής της Ρουμελίας, ο Μαρασλή αλή πασάς, ήταν ακόμα πιο ελαστικός ζητώντας όχι τον αφοπλισμό, αλλά να αφήσει ο Ομπρένοβιτς ένα από τα στρατιωτικά του τμήματα να πάει αναμπόδιστο στο Βελιγράδι

Το μνημείο του ξεσηκωμού των Σέρβων στο Τάκοβο

Το μουσείο της δεύτερης εξέγερσης των Σέρβων,στο Τάκοβο

Τελικά και ενώ κάποιοι αρχηγοί του μετώπου του Μοράβα δέχθηκαν τους όρους του Μαρασλή αλή, ο Μιλός συναντήθηκε μαζί του στην Τσουπρίγια στα τέλη Αυγούστου 1815, προτείνοντας αυτονομία με Σέρβο ηγεμόνα επί κεφαλής και απομάκρυνση των γενιτσάρων. Ο Μαρασλή αλή πασάς του συνέστησε να απευθύνει αυτές τις προτάσεις στην Κωνσταντινούπολη και πρότεινε να συνάψουν μεταξύ τους ανακωχή, διατηρώντας ακόμα και τα πυροβόλα τους μα υποταγμένοι στο Σουλτάνο. Ήλπιζε πως θα τους υπέτασσε ειρηνικά στο μέλλον.

Οι προτάσεις του Ομπρένοβιτς προς την Πύλη και οι μεταξύ τους διαπραγματεύσεις

Ο Μιλός ζητά από από την Πύλη αυτονομία με επικυριαρχία του σουλτάνου, την αναγνώριση Σέρβου κληρονομικού ηγεμόνα και Σέρβων αρχηγών των ναχιών, μεδικαστική και δημοσιονομική εξουσία,τη δυνατότητα οι Σέρβοι να φέρουν όπλα, να υφίσταται Σέρβος αντιπρόσωπος στην Κωνσταντινούπολη, την απομάκρυνση των Τούρκων από τις κωμωπόλεις και τα χωριά. Ακόμα, την καταβολή μόνιμου φόρου στο σουλτάνο ύψους 800.000 γρόσια. Τέλος ζητούσε ελευθερία θρησκείας, εκπαίδευσης και εμπορίου.

Πηγές

• D. Djordjevic, Ιστορία της Σερβίας 1800-1918, μτφρ. Νικόλαος Παπαρρόδος, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1970
• Ιωάννης Α. Παπαδριανός, Ο Καποδίστριας και το Σερβικό ζήτημα [1]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Jesse Russell, Ronald Cohn, Second Serbian Uprising [2]